سرطان در ایران سومین عامل مرگ و میر است و سالانه بیش از 30.000 نفر از مردم کشور ما به علت سرطان جان خود را از دست می دهند و پیش بینی می شود که این میزان تا دو دهه آینده به دو برابر افزایش یابد.
*علی فرزانه
سرطان یکی از علل عمده مرگ و میر انسان ها در جهان است و در حال حاضر حدود 12 ٪ موارد مرگ و میر در سرتاسر جهان به علت سرطان اتفاق میافتد. پیش بینی می شود که میزان مرگ و میر ناشی از سرطان تا 20 سال آینده تا 90 ٪ افزایش پیدا کند. سرطان در ایران سومین عامل مرگ و میر است و سالانه بیش از 30.000 نفر از مردم کشور ما به علت سرطان جان خود را از دست می دهند و پیش بینی می شود که این میزان تا دو دهه آینده به دو برابر افزایش یابد.
مسئله اصلی :شیوع و بروز بالا و عوارض فراوان بیماری سرطان در ایران
چارچوب سیاستی مبتنی بر الگوی سازمان جهانی بهداشت :
¡ پیشگیری از سرطان : طراحی ، اجرا و ارزشیابی سیاست ها و مداخلات اثربخش پیشگیری از سرطان جهت کنترل عوامل خطر عمده قابل اجتناب
¡ تشخیص زودرس سرطان: طراحی ، اجرا و ارزشیابی سیاست های تشخیص زودرس انواعی از سرطان که برای تشخیص زودهنگام در مراحل اولیه سرطان و غربالگری، بازدهی و اثربخشی درمانی بیشتری دارند
¡ تشخیص و درمان سرطان: طراحی ، اجرا و ارزشیابی سیاست های تشخیص و درمان سرطان به منظور بهبود وطولانی نمودن زندگی با بهترین کیفیت ممکن بیماران سرطانی و کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان های علاج پذیر
¡ مراقبت تسکینی : طراحی ، اجرا و ارزشیابی سیاست های ارائه مراقبت های تسکینی اثربخش به منظور ارتقاء کیفیت زندگی بیماران سرطانی پیشرفته و خانواده های آنان
سیاست های حوزه پیشگیری :
¡ مانیتورینگ روندهای موجود در عوامل خطر سرطان در جمعیت از طریق سیستم های نظارتی دقیق
¡ کنترل ریسک فاکتورهای مشترک سرطان و سایر بیماریها مانند بی تحرک بودن بدن ،اضافه وزن و چاقی ،دخانیات و عوامل غذایی مثل کم مصرف کردن میوه و سبزی
¡ کنترل مواجه جمعیت منتخب با مواد سرطان زای فیزیکی (اشعه فرابنفش و تابش یونیزه کننده)،مواد سرطان زای شیمیایی (فرمالدهید ،آفلاتوکسین ها)،مواد سرطان زای بیولوژیک ( عفونت های ویروسی ، باکتریایی وانگلی) و آلودگی هوا (داخل وخارج منزل)
سیاست های حوزه تشخیص زودرس :
¡ تشخیص زودرس سرطان پستان ، گردن رحم ، روده بزرگ و راست روده ،حفره دهان ، نازوفارنکس، حنجره ، معده ، ملانوم پوست و سایر سرطان های پوست ، مثانه ، رتینوبلاستوم،بیضه و پروستات در جمعیت منتخب
¡ غربالگری سرطان پستان ، گردن رحم ، راست روده ، روده بزرگ در صورت تامین منابع و وجود عوارض زیاد و مرگ و میر در جمعیت منتخب و در دوره زمانی مشخص
سیاست های حوزه تشخیص و درمان :
¡ سازماندهی مجدد مدل ارائه خدمات تشخیصی و درمانی سرطان با رویکرد شبکه ای و ایجاد تیم های کاری در سطوح ارائه خدمات
¡ بررسی کارآیی و اثربخشی خدمات تشخیصی و درمانی موجود و ارائه طرح هایی با هزینه اثربخشی بالاتر
¡ ارزیابی ایمنی بیماران در برنامه های تشخیصی و درمانی
¡ بررسی وضعیت بیمه درمانی و حمایت درمانی سرطان از منظر بسته خدمات ،تعرفه،فرانشیز ،فرایندهای بیمه ای و ارائه طرح های بهبود
سیاست های حوزه مراقبت تسکینی :
¡ پیشگیری و کاهش رنج بیماران بوسیله شناسایی سریع ، درمان درد و مشکلات جسمی ، روحی و روانی بیماران سرطانی
¡ سیاستگذاری اطمینان از ادغام خدمات مراقبت تسکینی اولویت گذاری شده با ساختار و تامین مالی نظام مراقبت سلامت سازمان
¡ مدیریت عوارض درمان و بیماری ، مدیریت درد وسایر علائم بیماری سرطان
¡ سیاستگذاری حمایت آموزشی ارائه کنندگان خدمات مرتبط با سرطان (پزشکان ، پرستاران ، روانشناسان و ...)و عموم جامعه منتخب در جهت ارائه خدمات حمایتی و تسکینی
¡ سیاستگذاری اطمینان از فراهم بودن بودن داروهای ضروری مدیریت درد و مشکلات روانی بیماران
تحلیل حقوقی :
اسناد بالادستی :
چشم انداز: جامعه ی ایرانی در افق این چشم انداز چنین ویژگیهایی خواهد داشت:برخوردار از سلامت، رفاه، امنیت غذایی، تامین اجتماعی، فرصتهای برابر، توزیع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده، به دور از فقر،فساد، تبعیض و بهره مند از محیط زیست مطلوب
سیاست های کلی سلامت :
2تحقق رویکرد سلامت همه جانبه و انسان سالم در همه قوانین، سیاست‌های اجرایی و مقررات با رعایت:
- 1-2اولویت پیشگیری بر درمان.
- 2-2روزآمد نمودن برنامه‌های بهداشتی و درمانی.
- 3-2کاهش مخاطرات و آلودگی‌های تهدید کننده سلامت مبتنی بر شواهد معتبر علمی.
- 4-2تهیه پیوست سلامت برای طرح‌های کلان توسعه‌ای.
- 5-2ارتقاء شاخص‌های سلامت برای دستیابی به جایگاه اول در منطقه آسیای جنوب غربی.
برنامه پنج ساله پنجم:
طراحی سامانه « خدمات جامع و همگانی سلامت» مبتنی بر مراقبتهای اولیه سلامت، محوریت پزشک خانواده در نظام ارجاع، سطحبندی خدمات، خرید راهبردی خدمات، واگذاری امور تصدیگری و با تأکید بر پرداخت مبتنی بر عملکرد
تحلیل حقوقی : موضوع کنترل سرطان به عنوان یکی از موضوعات کنترل بیماری های غیر واگیر محسوب می شود که در راستای موضوع کلی مدیریت بیماری های غیر واگیر و موضوع ویژه سرطان قانون،مصوبه،آیین نامه و دستورالعملی یافت نگردید.لذا به نظر می رسد جهت اجرایی شدن اسناد بالادستی در چشم انداز و حوزه سیاست های کلی و برنامه پنجم،خلا قانونی وجود دارد.
اقدامات اجرایی
¡ تبلیغ و ترویج رژیم غذایی مفید
¡ کنترل مصرف دخانیات
¡ توسعه فعالیت بدنی منظم و کاهش دادن اضافه وزن و چاقی
¡ کاهش شیوع آلودگی به ویروس هپاتیت B
¡ کاهش شیوع آلودگی به ویروس پاپیلوم انسانی
¡ کاهش مواجه با مواد سرطان زا در محیط زیست ، محیط های شغلی
¡ کاهش قرارگرفتن جمعیت منتخب در معرض تابش یونیزه کننده و غیر یونیزه کننده
¡ تدوین بسته حمایت بیمه ای از خدمات تشخیص زودرس سرطان
¡ آموزش پزشکان در زمینه شناخت زودهنگام سرطان
¡ تضمین پیگیری سیر تشخیصی و درمانی بیماران در برنامه های تشخیص زودرس و غربالگری از طریق بکارگیری سیستم های ثبت و هماهنگی
¡ تضمین کیفیت خدمات تشخیص زودهنگام و غربالگری
¡ آگاهی دادن به بیماران نسبت به شناخت نشانه ها و علائم اولیه سرطان
¡ سوق دادن بیماران جهت کسب مشاوره از ارائه دهندگان خدمات بهداشتی درمانی
¡ ایجاد مراکز درمانی سرطان در استان های کشور
¡ مرتبط ساختن تکنولوژی و زیرساخت های درمانی با برنامه تشخیص زودرس بیماران
¡ شناسایی اطلاعات اپیدمیولوژیک بیماران سرطانی نیازمند تشخیص و درمان
¡ شناسایی بار سرطان های علاج پذیر و قابل درمان
¡ برآورد تقاضا و عرضه خدمات تشخیصی و درمانی سرطان در جامعه منتخب
¡ شناسایی نحوه ارائه خدمات تشخیصی و درمانی سرطان های علاج پذیر (سرطان های نیازمند تشخیص درمراحل اولیه و سرطان های بدون نیاز به تشخیص زودرس) و قابل درمان در جمعیت منتخب ، تعیین نواقص و طراحی برنامه های بهبود
¡ نیازسنجی آموزشی وخدماتی مراقبت های تسکینی مورد احتیاج بیماران ، خانواده های آنان و ارائه کنندگان خدمات درمانی
¡ ارزیابی وضعیت موجود ارائه مراقبت تسکینی از لحاظ نوع و کیفیت خدمات ،اطلاعات بیماران،سیستم های پایش و ارزیابی
¡ تحلیل بافتار اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی ارائه مراقبت های تسکینی از لحاظ فرصت ها و تهدید ها
شاخص های ارزیابی :
¡ کاهش بروز سرطان
¡ کاهش شیوع سرطان
¡ کاهش میزان میرایی و کشندگی ناشی از سرطان
¡ کاهش سال های از دست رفته در اثر مرگ زودرس ناشی از سرطان
¡ کاهش شدت و مدت سال های توام با ناتوانی ناشی از سرطان
¡ ارتقاء کیفیت زندگی و تسکین درد و رنج بیماران سرطانی
¡ کاهش درد بیماران سرطانی
¡ دسترسی آسان و قابل پرداخت بیماران سرطانی به داروهای مورد نیاز
¡ توسعه حمایت مالی از بیماران سرطانی
*دانشجوی دکتری سیاستگذاری سلامت