تحلیل سیاست سلامت ، رویکردی چند زمینه ای است که به توضیح تعاملات بین موسسات، منافع و ایده های درگیر در فرایند سیاست می پردازد.
نازنین ابوالحسنی*
تحلیل سیاست توسط افراد آکادمیک و عملیاتی انجام می گیرد اما توجه اندکی به چگونگی انجام تحلیل سیاست، طراحی پژوهش، تئوری ها یا متدهای تحلیل آگاهانه سیاست، معطوف شده است. این مطالعه با نگاهی به فضای سیاست سلامت و برخی چالش های تحقیق در این زمینه پیچیده شروع می شود و برخی چارچوب ها و تئوری ها، طراحی ها و متدولوژی های قابل استفاده در تحلیل سیاست سلامت را مطرح می کند. ضمن آنکه ، مثال هایی از مطالعات اخیر ارائه می کند. همچنین، مفاهیم مطالعات موردی و موقت بودن طرح تحقیق نیز تبیین می گردد. نقش های محققین سیاست و اهمیت reflexivity و positionality محقق در فرایند تحقیق نیز مدنظر قرار می گیرد. نهایتا به راههای پیشبرد حیطه تحلیل سیاست سلامت می پردازد.
تحلیل سیاست سلامت ، رویکردی چند زمینه ای است که به توضیح تعاملات بین موسسات، منافع و ایده های درگیر در فرایند سیاست می پردازد. هر دو رویکرد گذشته نگر و آینده نگر جهت درک موفقیت ها و شکست های قبلی ، در راستای برنامه ریزی به کارگیری سیاست در آینده، مهم می باشند. تحقیقاتی در این زمینه انجام شده اند و ابزارهایی جهت کمک به محققین و سیاست گذاران در امر تحلیل سیاست های عمومی ، طراحی شده اند. اما به طور کلی ، پژوهش هایی که به طور صریح به چالش های متدولوژیک تحقیق در زمینه فرایند سیاست سلامت بپردازند ، اندک هستند.
این مطالعه به شکاف ها و ضعف های حیطه تحلیل سیاست سلامت می پردازد. جهت درک چالش های متدولوژیک و تئوری ، اولین نکته این است که ماهیت فضای سیاست سلامت مورد بحث قرار گیرد. محققین بر این باورند که مختصات بخش سلامت ، بر فضای سیاستی تاثیر می گذارند و این مختصات بایستی در چارچوب مکان و زمان در نظر گرفته شوند.
تغییرات در فضای سیاستی ، تحلیل سیاست را پیچیده می سازد. اولین چالش مربوطه این است که سیاست به طرق مختلفی تعریف می شود. همچنین، تنش بین ماهیت بلندمدت تدوین سیاست و به کارگیری آن و ماهیت کوتاه مدت تامین مالی تحقیقات سیاست و تقاضای سیاست گذاران مبنی بر ارائه سریع پاسخ ، همواره وجود دارد.
چالش های مفهومی دیگری نیز در رابطه با تحلیل سیاست وجود دارند ، به عنوان مثال : سنجش میزان منابع، ارزشها، باورها ، قدرت نقش آفرینان مختلف و ...
این مطالعه چنین استدلال کرده است که اگر محققین با رویکردی سیستماتیک، چارچوب های شفاف، تدوین پروپوزال های قابل سنجش به مطالعه بپردازند ، پیشرفتی در این زمینه حاصل می گردد.
رویکرد های تحلیل سیاست سلامت: چارچوب ها و تئوری ها
چارچوب ها:
Stages heuristic، policy triangle framework، network framework
تئوری ها:
Multiple streams theory، punctuated equilibrium theory، implementation theory
طراحی مطالعات سیاست سلامت:
متدولوژی
اکثر مطالعات در این زمینه به صورت مطالعه موردی بوده است. این مطالعات بررسی های عمیقی از یک مثال یا پدیده واحد در زمینه واقعی آن موضوع می باشند. مجموعه ای از مورد ها و طبقه بندی آنها باعث می شود توصیه های سیاستی در آن زمینه شکل گیرد. یکی دیگر از ابزار تسهیل جهت تعمیم داد ، افزایش تعداد موارد است. مطالعات تطبیقی میان کشورها نیز نمونه ای از این موارد به شمار می رود. شناسایی سایر رویکردها جهت سنتز نیز می تواند سودمند باشد.
نهایتا ، مسئله positionality و reflexivity در خصوص تیم تحقیق بایستی مورد توجه قرار گیرد. همچنین، رویکردهای بلندمدت ظرفیت سیاست گذاری بایستی مدنظر قرار گیرد.
Case study
به کارگیری تئوری جامعه شناسی مصرف در تحلیل گذشته نگر بلندمدت سیاست در خصوص مراقبت از مادر در شیلی در دهه های 1980 و 1990
این مطالعه به دنبال افزایش میزان ملی سزارین (37% از موالید در اوایل دهه 1990) صورت گرفت. آمار نیز نشان دادند که میزان سزارین در زنان دارای بیمه خصوصی دو برابر بوده است.
جهت درک این مشکل، تصمیمات تامین مالی بخش سلامت از دهه 1980مورد بررسی قرار گرفت. این تحلیل بر اساسی تئوری جامعه شناسی مصرف صورت گرفت. بدین ترتیب که خدمات سلامت در زمینه بارداری به عنوان یک کالای پیچیده در نظر گرفته شد که در چرخه تولید و مصرف، تولید می گردد و مصرف می شود. این چرخه چهار جز دارد. سبک تولید، شرایط دسترسی ، نوع ارائه و تجربه مصرف.
داده های مربوطه شامل شواهد و مستندات مرتبط با تغییر سیاست ملی، روندهای مربوط به خدمات سلامت و صندوق های بیمه و مصاحبه با سیاستگذاران و عوامل اجرایی بود. مصاحبه های in depth نیز با ارائه کنندگان خدمات سلامت و مصرف کنندگان آن در خصوص ساختار، فرایند ، ارائه و مصرف مراقبت بارداری صورت گرفت.
نتایج نشان داد که چگونه رفرم های نئولیبرال در اوایل دهه 1980 تحت دیکتاتوری نظامی با هدف کاهش حمایت مالی از خدمات سلامت، به افزایش سازمانهای بیمه خصوصی سلامت و الگوهای سازمانی جدید در بهداشت و درمان منجر شده است. این امر منجر بر تغییرات در ارائه خدمت و تجربه مصرف شده است که نتیجه آن میزان بالای سزارین بوده است. استفاده از چرخه مصرف کمک کرد تا رویارویی سطوح ماکرو، مزو و میکرو در طول زمان و ارتباط میان سیاست و برون ده سلامتی آن ، بهتر درک شود.
*کارشناس ارشد سیاستگذاری سلامت
دانشجوی دکترای سیاستگذاری